Beter ondernemen door reflectie

Home » Blog » Leiderschap » Beter ondernemen door reflectie

Wil je optimaal presteren als ondernemer? Dan is reflectie een belangrijk instrument om in te zetten. Reflectie op je handelen als ondernemer helpt je om te komen tot een professioneel niveau van functioneren.

‘Zonder reflectie kan wel sprake zijn van automatismen, maar niet van betekenisvol competent handelen’

(Ten Dam, e.a., 2000, p. 58)

Wat is reflectie?

Reflecteren houdt in dat je jezelf een spiegel voorhoudt. Je staat stil bij je manier van werken als ondernemer, de keuzes die je hebt gemaakt, de vaardigheden die je hebt ingezet, en de gevoelens die dit alles heeft opgeroepen. Jij als persoon staat centraal.

Nieuwe inzichten

Door zelfreflectie kun je stilstaan bij je eigen handelen en dit kritisch onderzoeken. Dit kan leiden tot nieuwe inzichten in je persoonlijkheid, je gedrag en je achterliggende drijfveren. Deze inzichten bieden je de mogelijkheid je handelen bij te stellen en daarmee de kwaliteit van je werk te verbeteren.

Drie soorten reflectie

Er zijn drie vormen van reflectie:

Reflecteren op persoonlijk functioneren als ondernemer

Hierbij kijk je naar je motivatie en je doelen. Waarom heb je ervoor gekozen ondernemer te worden? Welk (hoger) doel wil je bereiken?

‘ Ik ben ondernemer geworden om meer vrijheid te hebben om mijn werk uit te voeren, en voldoende tijd te hebben voor mijn gezin. Al reflecterend kwam ik tot de conclusie dat onzekerheid over mijn inkomen ertoe leidde dat ik steeds meer werk aannam. Hier werd ik niet blij van. Door eens goed naar mijn uitgavenpatroon te kijken, kreeg ik een beeld van hoeveel geld ik per maand moest verdienen. Inmiddels weiger ik soms opdrachten, omdat ik liever tijd, dan geld heb.’

Hendrik, ondernemer

Reflecteren op beroepsmatig handelen als ondernemer en professional

Hierbij kijk je naar het effect van de manier waarop je werkt. Behaal je de door jou gewenste resultaten tegen een door jou gewenste inspanning?

Je hebt na lang wikken en wegen besloten je opdrachtgever eens goed de waarheid te zeggen. Dit heb je gedaan door hem in een vergadering te zeggen dat je het niet eens bent met zijn aanpak. Toch heb je er geen fijn gevoel bij. Al reflecterend kom je erachter dat je hier twee waarden een rol spelen: opkomen voor jezelf en niemand openbaar beledigen. Je concludeert dat je een volgende keer je opdrachtgever wel te zeggen wat je vindt, maar dit op zijn kamer te doen en niet tijdens een vergadering.

(NB er zijn op deze zelfde situaties ontelbaar andere mogelijke reflecties, reflecteren is immers persoonlijk)

Reflecteren op beroepsmatig handelen als ondernemer in de maatschappelijke context

Hierbij vraag je je af wat het effect van je handelen is op de omgeving, en in hoeverre je hiervoor verantwoordelijk bent. Zo kan een ondernemer zich afvragen wat het effect is van het ontslaan van een medewerker op de zelf medewerker en het bedrijf als geheel. Vervolgens kan zij zich afvragen of zij verantwoordelijk is voor de ontstane slechte sfeer binnen het bedrijf na het ontslag.

Wat is het nut van reflecteren?

Door te reflecteren vergroot je je zelfkennis, ben je je bewust van emoties die in bepaalde situaties bij jou een rol spelen en krijg je inzicht in hoe je daar naar handelt. Vervolgens kun je op basis van reflectie je ontwikkelingsdoelen vaststellen.

Let op: reflecteren is iets anders dan evalueren. Waar het bij evalueren gaat om beoordelen of het werk goed of minder goed is gegaan, staat bij reflecteren zonder oordeel stil bij de manier waarop je aan het werk bent, en wat de achtergronden daarvan zijn. Als ondernemer moet je dus je werk evalueren, liefst natuurlijk in samenspraak met je klant. En daarnaast kun je reflecteren om te groeien als professional en ondernemer.

Kenniskring Slimmer Ondernemen

Wil je ook je zelfkennis vergroten, en betere resultaten als ondernemer? Schrijf je dan nu in voor de Kenniskring Slimmer Ondernemen.

Schrijf je nu in!

Hoe reflecteer je zonder anderen?

Je kunt reflecteren door jezelf open vragen te stellen. Open vragen zijn niet te beantwoorden met ja of nee. Ze beginnen met: wat, waar, wanneer, waarom of hoe.

Je kunt het ook meer gestructureerd aanpakken. Dan zijn er verschillende manieren om te reflecteren op jezelf. Hieronder bespreken we twee methoden.

Puntreflectie

Bij deze methode stel je jezelf vragen stellen over hoe je aan het werk bent geweest op een specifiek punt, bijv. een persoonlijk leerdoel. Dit heet puntreflectie. Je stelt jezelf bijvoorbeeld de vraag: “Hoe zet ik mijn communicatieve vaardigheden in bij het gesprek met mijn klant?” Aan de hand van een praktijksituatie reflecteer je dan op dit punt.

Stel je voor:
Je hebt ingestemd met een grote klus. Je vindt het eervol dat je klant je vraagt. Gaandeweg merk je dat het werk je inhoudelijk helemaal niet aanspreekt. Je krijgt er maar geen grip op en je hebt helemaal geen feeling met de uitkomsten.

Wanneer je vanuit puntreflectie stil wilt staan bij deze situatie kun je je richten op de vraag: “Hoe ga ik om met opdrachten die mij niet aanspreken?” Open vragen die hieruit voortvloeien zijn dan bijvoorbeeld:

– Wat spreekt mij niet aan in de opdracht?
– Welke reden heb ik om deze opdracht aan te nemen?
– Hoe heb ik deze opdracht ingeschat bij de briefing?

Het is goed om vanuit het door jou gekozen reflectiepunt ook nog eens naar een andere praktijksituatie te kijken, zo kun je de zelfreflectie vergelijken en van daaruit conclusies trekken over mogelijke verbeterpunten.

Zelfreflectie met het reflectiemodel van Bateson

Wanneer je wilt reflecteren op je gehele persoonlijkheid is het handig hier een handvat voor te hebben. Je kunt jezelf bijvoorbeeld vragen stellen aan de hand van het reflectiemodel, ook wel het persoonlijkheidsmodel van Bateson genoemd (zie fig. 2).

Fig 2: reflectiemodel van Bateson (www.lancelots.nl, dec 2012)

Bateson gaat ervan uit dat je persoonlijkheid is te onderscheiden in zes niveaus of lagen. Per laag zijn er een aantal kernvragen:

Omgeving: Waar reageer ik op, wanneer en met wie?
Gedrag: Wat doe ik, hoe handel ik?
Bekwaamheden: Wat kan ik, hoe pak ik het aan?
Overtuigingen: Waarom doe ik het, wat vind ik belangrijk?
Identiteit: Wie ben ik, wat is mijn levensdoel?
Betrokkenheid: Van waaruit handel ik?

Wanneer je met het reflectiemodel op de eerder beschreven situatie terugkijkt, kun je de volgende vragen stellen:

Omgeving:

Op welk moment merk ik dat de opdracht mij niet aanspreekt
Wat maakt dat ik deze opdracht niet prettig vind?

Gedrag

Wat heb ik precies gedaan met deze opdracht?
Welke acties heb ik ondernomen voor in de uitvoering van de opdracht?

Bekwaamheden

Welke vaardigheden heb ik nodig bij de uitvoering van deze opdracht?
Welke methoden hanteer ik hierbij?

Overtuigingen

Wat vind ik belangrijk in deze situatie?
Waarom doe ik deze opdracht?

Identiteit

Welke persoonlijke doelen streef ik na in deze situatie?
Welke rol neem ik aan?

Betrokkenheid

Wat motiveert mij in deze situatie?
Wat wil ik bereiken in mijn leven en hoe draagt deze situatie daarin bij.

Reflectie leidt tot inzicht

Welke vragen je jezelf stelt, is afhankelijk van de situatie. Je kunt zoveel vragen stellen als je zelf wilt. Vanuit de ene vraag zal waarschijnlijk als vanzelf een volgende in je opkomen. Wanneer je jezelf geen vragen meer weet te stellen ga je door naar de volgende ‘laag’.

Met dit model graaf je dieper in je persoonlijkheid, je kijkt niet alleen naar je gedrag maar ook naar bijvoorbeeld je visie van waaruit je je werkzaamheden vorm geeft. Wanneer je je hier bewust van bent kun je dit eventueel ombuigen. Het is daarom belangrijk om deze methode, naast de puntreflectie zo af en toe eens te gebruiken.

Kortom, bij reflecteren (www.carrieretijger.nl, 4 jan. 2009):